KANUN METODLARI

Bir çalgı metodu, o çalgının kendi özelliklerine göre tarihteki gelişmesinden, yapısından ve teknik özellikleri ile çalgıdan ses çıkartmadan başlayarak iyi bir icracı yeteneklerini hazırlayıp kazandırması bakımından müziğimizi teknikte ve icrada yükseltmede en önemli etkenlerden biri olabilir.
Türk Müziğinde çalgı öğrenmenin tek yolunun bugüne dek usta-çırak yolu olduğu ve çeşitli çalgılar için yeterli metodların henüz hazırlanmamış olması nedeniyle, çalgı öğretim ve öğreniminin tam anlamıyla metodlara göre yapılamadığı bir gerçektir.
Türk Müziği Devlet Konservatuvarlarında ve Üniversitelerin bünyesinde bulunan Türk Müziği bölümlerinde kanun öğretimi sırasında hangi metod ve standartlar takip edilmektedir. Bu konunun da ciddi ve geniş bir şekilde araştırılması gerekmektedir.



Türk Müziği çalgılarının hemen tümüne duyulan ilgi ve öğrenme isteği toplumumuzda özellikle genç kuşak arasında çok artmıştır. Usta-çırak yoluyla öğrenmenin bu dönemde geçerli olamayacağı, bunun çeşitli güçlük ve sorunları ortadadır.
Türk Müziğinde isim yapmış ve bugün hayatta olmayan değerli icracılarımızdan bu konuda bizlere yol gösterecek nitelikte yazılı eserleri yeterli sayıda değildir. Babam Gültekin Aydoğdu ile 2004 yılında yayınlamadan önce hayatta olmayan icracılarımızdan İsmail Şençalar ve İsmail Tezelli'nin metodları elimizdeydi.
Çalgı çalmanın teknik ve müzikalite yönlerini bilimsel bir şekilde öğretebilmek için her çalgının kendi özelliklerine göre metodlarının en kısa zamanda hazırlanarak, giderek daha gelişmekte olan müziğimizin hizmetine sunulması şarttır.
İsmail Şençalar ve İsmail Tezelli'nin metodlarından sonra Ümit Mutlu, merhum Halil Karaduman'ın metodlarının yayınlanmış olması sevindiricidir. Bir önemli konu da yayınlanan metodların konservatuvarlarda nasıl kullanılacağı sorusudur.
Öğrencinin unutmaması gereken önemli bir nokta da metodun herşeyi öğretemeyeceği, her soruna çare bulamayacağı gerçeğidir. İşte burada usta-çırak yöntemi devreye girebilir. Ayrıca günümüzde internette çok faydalı kayıt ve bilgiler, hatta görüntülü-açıklamalı ders sayılabilecek bilgi de mevcuttur, önemli olan bu bilgilerin metodlarda yer alan bilgiyle birlikte eş zamanlı kullanılabilmesidir.
Babam Gültekin Aydoğdu ile birlikte hazırladığımız “Kanun Metodu” kitabımızda yer alan kanunun yapımı ve mandallarla ilgili bölümler, Gültekin Aydoğdu'nun 15 yıl süren atölye çalışmaları ve kanun imalatı dönemlerine aittir.
İlk bakışta metodda yapım, tamir gibi bölümlerin yer alması ilginç gelebilir, bizim buradan maksadımız; 15 yıl süren yapım sırasında elde ettiğimiz bilgi ve birikimi bu konuya meraklı gençlerin istifadesine sunmaktır. 15 yıl süren yapım esnasında Burhan Enercan, Necmeddin Akbulut ve Ataç Sevil ile birlikte çalışmalar yapılmıştır. 150 adet kanun yapımı süresinde edinilen bilgi ve tecrübelerin “metod” da yer alması bu nedenle düşünülmüştür.
Metodumuzun hazırlanmasında ve yayınlanmasında merhum Cinuçen Tanrıkorur'un büyük gayretleri ve adeta zorlarcasına üstümüze düşmesi de vardır. Hatta kendisi metodun gerçekleştirilmesi için bizden söz bile almıştı.
Metodumuzu hazırlarken 3 bölüm olarak düşündük;

1.bölüm: Genel müzik bilgileri, kanun çalgısının yapısı, parçaları, onarımı hakkında bilgiler, mandal konusu, kanunun korunması ve taşınması, ünlü kanun yapımcıları üzerine bilgiler hazırladık. Bir öğrenciyi Kanun çalgısını eline almadan bilgilendirmeyi amaçladık.

2.bölüm: Kanun çalmaya başlarken yapılacak hazırlık ve dikkat edilecek hususlara önem verdik. Daha sonra kanunun ses alanı ve perde isimlerinin tanıtılması, mandal listesi, akort konusuna yer verdik, bu bilgilerden sonra kanunda notaların mızrapla çalınması, Çargâh dizisinde sağ ve sol el alıştırmaları başlattık. Yaklaşık 70 adet kanun alıştırmalarından sonra öğrencilere yol gösterecek alıştırmalarla ilgili açıklamalar koyduk.
Alıştırmalara alışan öğrencinin bundan sonraki aşamada Türk Musikisi ses sistemine göre kanunun mandallarının tanıtılması ve mandal kullanma tekniğini verdik. Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemine göre bir sekizlide oluşan birbirine eşit olmayan 24 aralığı tanıttık. Daha sonra basit makam ve küçük usûllerle bestelenmiş eserlerden seçilen çalışma parçaları (makam tarifleri) hazırladık, aynı yöntemle hazırlanmış şarkılara da yer verdik. 2. bölümün sonunda değişik makamlarda peşrev, saz semaisi, sirto ve longa gibi formlardan değişik saz eseri notaları koyduk.

3.bölüm: Kanunda göçürme (transpozisyon), çeşitli anlatım teknikleri, Ferid Alnar'ın kanun konçertosu, çiftetellisi hakkında bilgi verdik. Bir başka çalışma da on parmak kullanımı ile ilgili alıştırmalardır. Dikkat çektiğimiz bir nokta da yanlış kullanılan arpej ve akorlardan dolayı arpej ve akor tekniklerine değindik.
Daha ileri araştırmalar için TRT Ankara Radyosu'nda gerçekleştirdiğimiz frekans analizi çalışmamızı da metodumuza dahil ettik, bu çalışma sayesinde çeşitli icracılar tarafından naif, yumuşak, tok, kapalı ses gibi nitelendirmeler yapılan seslerin bilimsel nedenlerini görmüş olduk.

4.bölüm: Belleğin çalıştırılması ve genç müzisyenler hakkında tavsiyelerde bulunduk. Ayrıca çeşitli notalar da ekledik.
Diğer bir projemiz de gelecek yıl yayınlayacağımız kanun metodumuza görüntülü bir DVD eklemektir.
2012 yılında gerçekleştirdiğimiz I.Uluslararası Kanun Festivali ve Sempozyumu için Azerbaycan ve Ermenistan'dan gelen kanunilerin verdiği kanun metodları üzerinde yaptığım araştırmalardan edindiğim izlenim; bizim metodlarımızda tampere sistemle ilgili bir çalışma yokken bu metodlar tamamıyla tampere sistem üzerine dayanmakta ve Batı Müziği eserleri çoğunlukla yer almaktadır. Bizim kanun metodlarımızda da Batı Müziği, Caz ve dünya müzikleri üzerine de eserler almalıdır. Farklı eserler farklı disiplinler gerektireceği için öğrencinin sınırlarını zorlaması kaçınılmaz olacak.